Enerji Güvenliği – 6
Nord Stream Boru Hattı Patlamalarının Çok Boyutlu Değerlendirilmesi
26 Eylül 2022’de Baltık Denizi’nde Nord Stream 1 ve Nord Stream 2 doğalgaz boru hatlarında meydana gelen patlamalar, Avrupa enerji güvenliği gündemini altüst eden stratejik şoklardan biri olarak tarihe geçmiştir. İsveç, Danimarka ve Almanya tarafından yürütülen ayrı ceza soruşturmalarının ilk bulguları patlamaların “kasten gerçekleştirilen sabotaj” olduğunu ortaya koymuştur. Patlamalar, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın enerji boyutunu keskinleştirirken Avrupa Birliği (AB)’nin Rus gazına bağımlılıktan sıyrılma çabalarına da ivme kazandırmıştır (Turan, 2022; Security Council Report, 2024). Bu çalışma, olayın kronolojisini, fail yönlü tartışmaları ve küresel – bölgesel bağlamda enerji güvenliğine yansımalarını özet biçiminde bütüncül şekilde ele almaktadır.
Tarihçe ve Stratejik Önem
Nord Stream 1 (2011) ve Nord Stream 2 (tamamlanma: 2021) toplam 110 milyar m³/yıl kapasite ile Rus gazını Baltık Denizi’nin tabanından Almanya’ya taşıyan Gazprom’un kontrolündeki çift hatlı bir ağdır (Nord Stream AG, 2025). Hatlar, piyasaya arz esnekliği ve teknik verimlilik sağlasa da AB’nin tek tedarikçiye aşırı bağımlılığını artırdığı gerekçesiyle uzun süredir jeopolitik tartışmalara konu olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nin 2021’den itibaren uyguladığı yaptırımlar; Ukrayna, Polonya ve Baltık devletlerinin transit gelir kaybı kaygısıyla örtüşerek boru hatlarını siyasi bir baskı aracına dönüştürmüştür (Riley, 2025).
26 Eylül 2022’de saat 02:03 ve 19:03’te Bornholm Adası yakınında iki ayrı sualtı sarsıntısı kaydedilmiştir; bölgedeki haricî istasyonlar olayları patlama olarak tanımlamıştır (Heyburn vd., 2024). Aynı gün içinde üç ayrı noktada yüzeye çıkan devasa gaz kabarcıkları, hatlardan biri hariç tüm boru kollarında yırtılma olduğunu göstermiştir. İsveç Sahil Güvenliği’nin paylaştığı uydu görüntülerinde metan gazı çapının yaklaşık 900 metreye ulaştığı tespit edilmiştir (de Jong, 2024). İlk hafta içinde bölge sularında ölçülen metan konsantrasyonu Baltık Denizi doğal arka planının dört kat üzerine çıkarmıştır (Abrahamsson vd., 2024).
Resim 1. Kuzey Akım Doğalgaz Boru Hattı 1-2
Kaynak: Ensonhaber, 2022.
Soruşturmalarda Güncel Durum
İsveç Başsavcılığı, olay yerinin İsveç yargı yetkisi dışında kaldığı gerekçesiyle Şubat 2024’te soruşturmayı kapatarak delilleri Almanya’ya devretmiştir (Aklagarmyndigheten, 2024). Danimarka Polisi ise aynı ay kastî sabotaj bulgusuna rağmen cezai takibata yetecek delil bulunamadığına hükmederek dosyayı kapatmıştır (Ahmed, 2024). Almanya, Brandenburg Savcılığı koordinasyonunda yürüttüğü soruşturmada, patlayıcı izlerine rastlanan Andromeda isimli yelkenli yata odaklanarak Haziran 2024’te Ukrayna vatandaşı Volodymyr Zhuravlov hakkında Avrupa tutuklama emri çıkarmış ancak şüpheli ülke dışına kaçmıştır (Chazan, 2024).
Fail Tartışmaları ve Jeopolitik
Rusya, saldırıdan ABD ve Ukrayna’yı sorumlu tutarken Batılı bazı uzmanlar Rus deniz unsurlarının olay günleri bölgede seyrettiğini öne sürmüştür. Hatta Kasım 2023’te Ukrayna Özel Kuvvetleri’nden Roman Çervinski’nin altı kişilik bir timi yönettiği iddia edilmiştir. Kiev yönetimi “delilsiz propaganda” nitelemesiyle suçlamaları reddetmiştir (Reuters, 2023). Fail tartışmalarındaki belirsizlik, hibrit savaş doktrinlerinin başat olduğu günümüzde devlet-dışı vekil aktörlerin kritik altyapı sabotajlarında oynayabileceği rolü gündeme getirmektedir.
Enerji Güvenliği
Patlamalar Avrupa gaz fiyatlarını kısa sürede %30’a varan oranda yükselterek (ICE TTF Endeksi) 2021 enerji krizini derinleştirmiştir. AB Komisyonu’nun REPowerEU planı Rus fosil yakıtlarını 2027’ye dek tamamen ikame etmeyi hedefleyen sıvılaştırılmış doğal gaz terminali (LNG) ve yenilenebilir yatırımları hızlandırmıştır (Riley, 2025). Almanya, 2023’te üç yüzer LNG terminalini devreye alırken Danimarka menşeli Baltık-Pipe ve Norveç’in Northern Lights CO₂ Depolama Projesi gibi alternatif hatlar öne çıkmıştır (Amelang vd., 2023). Nord Stream 2’nin “yeniden canlandırılması” yönündeki Rus-özel sektör lobi girişimlerine karşı AB, 2025 yılı Mart ayında “projenin yaptırım altındaki hukuki statüsünün değişmeyeceği” kararını teyit etmiştir (Afanasiev, 2025).
Sonuç
Nord Stream boru hatlarına yönelik 2022 saldırısı, enerji güvenliği, uluslararası hukuk ve iklim politikası kesişiminde benzeri görülmemiş bir vaka oluşturmuştur. Fail belirsizliği “hibrit tehditler” çağının karakteristiği hâline gelirken AB’nin tedarik çeşitlendirme stratejileri orta vadede Rus gazına bağımlılığı kalıcı biçimde düşürmüştür. Saldırı sonrası yürütülen soruşturmaların sonuçsuz kalması, uluslararası toplumun deniz-altı kritik altyapıyı korumada yeni norm ve araçlar geliştirmesini zaruri kılmaktadır.
Kaynakça
Abrahamsson, K., Damm, E., Björk, G. vd. (2024). Methane plume detection after the 2022 Nord Stream pipeline explosion in the Baltic Sea. Sci Rep 14, 12848.
Afanasiev, V. (2025). Europe rejects talk of reviving Nord Stream 2. Upstream Online (4 Mart 2025). https://www.upstreamonline.com/energy-security/europe-rejects-talk-of-reviving-nord-stream-2/2-1-1787570 (E.T: 12.05.2025).
Ahmed, E. (2024). Denmark ends Nord Stream blasts probe. Anadolu Ajansı (26 Şubat 2024). https://www.aa.com.tr/en/europe/denmark-ends-nord-stream-blasts-probe/3148221 (E.T: 10.05.2025).
Aklagarmyndigheten. (2024). The prosecutor closes the Swedish investigation concerning gross sabotage against Nord Stream. Swedish Prosecution Authority. http://aklagare.se/en/for-the-media/press-releases/2024/february/the-prosecutor-closes-the-swedish-investigation-concerning-gross-sabotage-against-nord-stream/ (E.T: 10.05.2025).
Amelang, S.; Appunn, K.; Kyllmann, C.; Wehrmann, B. ve Wettengel, J. (2023). War in Ukraine: Tracking the impacts on German energy and climate policy. Journalism for the Energy Transition (24 Şubat 2023). https://www.cleanenergywire.org/news/ukraine-war-tracking-impacts-german-energy-and-climate-policy (E.T: 12.05.2025).
Chazan, G. (2024). The competing theories of the Nord Stream explosions. Financial Times (14 Ağustos 2024). https://www.ft.com/content/120d3b78-68b4-4b42-9e65-c55e8fd77fd0 (E.T: 12.05.2025).
de Jong, M. (2024). Tracing the downfall of the Nord Stream 2 gas pipeline. Wiley Interdisciplinary Reviews: Energy and Environment, 13(1), e502.
Ensonhaber. (2022). Baltık Denizi’ndeki Kuzey Akım doğalgaz boru hatlarında patlama. (27 Eylül 2022). https://www.ensonhaber.com/dunya/baltik-denizindeki-kuzey-akim-dogalgaz-boru-hatlarinda-patlama (E.T: 09.05.2025).
Heyburn, R.; Green, D.N.; Niprress, A. ve Selby, N.D. (2024). The 26 September 2022 Nord Stream Events: Insights from Nearby Seismic Events. The Seismic Reord, 4(1), 1-10.
Nord Stream AG. (2025). Operations. https://www.nord-stream.com/operations/ (E.T: 09.05.2025).
Reuters. (2023). Ukrainian officer coordinated Nord Stream attack. Washington Post. (12 Kasım 2023). https://www.reuters.com/world/europe/senior-ukrainian-officer-coordinated-nord-stream-attack-washington-post-2023-11-12/ (E.T: 09.05.2025).
Riley, A. (2025). Can Nord Stream really rise from the dead?. Atlantic Council (29 Nisan 2025). https://www.atlanticcouncil.org/blogs/energysource/can-nord-stream-really-rise-from-the-dead/ (E.T: 10.05.2025).
Security Council Report. (2024). The Nord Stream Incident: Open Briefing. https://www.securitycouncilreport.org/whatsinblue/2024/10/the-nord-stream-incident-open-briefing.php (E.T: 12.05.2025).
Turan, İ. (2022). Hazar Havzasının Avrupa Enerji Güvenliğinde Artan Önemi: Rusya-Ukrayna Savaşı Bağlamında Bir Değerlendirme. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(15), 179-202. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.8.15.110
