Enerji Güvenliği – 7
Portekiz ve İspanya’da Yaşanan Elektrik Kesintilerinin Kritik Altyapılara Etkisi
Giriş
Nisan 2025’te İber Yarımadası’nı vuran büyük ölçekli elektrik kesintisi, İspanya ve Portekiz’de milyonlarca insanı saatlerce elektriksiz bırakmıştır (Rannard ve Halil, 2025). Bu olay, bölgenin enerji güvenliğinin kırılganlıklarını gözler önüne sermiştir. Enerji güvenliği yalnızca sürekli enerji arzını değil kritik altyapıların dayanıklılığını, birbirine entekoneksiyonu (bağımlılık) ve siber saldırı riskini de içermektedir (Çıtak ve Kılınç Pala, 2016). İberya’da yaşanan kesinti; teknik aksaklıkların zincirleme etkileri, yenilenebilir enerji nüfuzunun artışı, sınırlı entekoneksiyon kapasitesi, siber güvenlik endişeleri ve iklim değişikliğinin etkileri bağlamında enerji güvenliğine nasıl yansıdığını göstermektedir.
Kesintinin hemen öncesinde güney İspanya’daki üretim tesislerinde peş peşe yaklaşık 2.200 megavatlık (MW) otomatik devre kesmeleri yaşanmış, bu ani üretim düşüşü frekansın 48,0 hertze (Hz) dek gerilemesine ve İspanyol-Portekiz şebekesinde kontrollü yük kesmelerine neden olmuştur. Ardından Fransa-İspanya bağlantıları senkronizasyon kaybı koruma sistemlerince devreden çıkarılmış ve elektrik şebekesi tamamen çökmüştür. Bu süreç, hidroelektrik santrallerin sıfırdan şebekeyi beslemeye çalışması gibi zorlu bir yeniden devreye alma sürecini başlatmıştır (Entsoe, 2025). Kayıp elektrik enerjisinin yeniden sağlanması kademeli şekilde ilerlemiş, Portekiz’de kesintinin tamamen giderilmesi yaklaşık 20 saati bulmuş ve İspanya’da ise bir geceden sonra büyük ölçüde normalleşme sağlanmıştır (BBC, 2025). Bu teknik zincirleme arıza, şebekenin frekans dengesine ve korunma mekanizmalarına fazlaca bağımlı olduğunu göstermektedir.
Altyapı Kırılganlıkları ve Entekoneksiyon
Olay, İberya şebekesinin dış dünyaya sınırlı erişime sahip “enerji adası” niteliğini ortaya koymuştur. Portekiz’in elektrik sistemi neredeyse tamamen İspanya’nın şebekesine bağımlı olduğu için kesintiden anında etkilenmiştir. Buna karşılık, Fransa’nın sağlam enerji altyapısı ve İberya ile sınırlı entekoneksiyon kapasitesi, aksaklığın etkilerinin Avrupa Birliği (AB) genelinde yayılmasını kısmen sınırlamıştır. Uzmanlara göre karbon-nötrleşme hedefleri altında şebeke bağlaşıklığı artırılmazsa geçişin güvenliği tehlikeye girebilir (Temizer, 2025). Olay sonrası kurulan kriz masası da sınırlı ara bağlantıların acilen güçlendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Özetle, yeterli şebeke entekoneksiyonu olmaksızın büyük bölgeler hızlıca izole olabilmektedir ve bu durum altyapıların tek noktadan arızalara açık hale geldiğini göstermektedir (Rannard ve Halil, 2025).
Siber Riskler
Kesinti nedenine dair incelemelerde ilk etapta siber saldırı ihtimali gündeme gelmişse de yetkililer bu olasılığı büyük ölçüde dışlamıştır (Rannard ve Halil, 2025). Yine de modern enerji sistemlerinin bilgi ve iletişim teknolojilerine yoğun bağlılığı nedeniyle siber tehditlere açıktır. Siber saldırganlar enerji üretim tesislerine müdahale ederek üretimi durdurabilir veya frekansı dalgalandırabilir Bu da şebekenin kararlılığını yitirmesine ve sistemin çökmesine neden olabilir. Örneğin, saldırganlar üretimi durdurup frekansı bozduğunda sistem güvenlik mekanizmaları devreye girer ancak ana şebekeyle senkronizasyon kaybedilebilir. Bu açıdan, araştırmalar enerji altyapılarının siber güvenliğini kritik bir konu olarak tanımlamaktadır (Aydın, Barışkan ve Çetinkaya, 2021, ss. 156-159). İberya kesintisi, resmi rapor edilene göre teknik nedenli olsa da siber risklerin anında gündeme gelmesi, bu tür olaylarda erken doğrulama ve dayanıklılık önlemlerinin önemini göstermektedir.
Sonuç
2021–2025 yılları arasında İspanya ve Portekiz’de yaşanan büyük ölçekli kesintiler, İber Yarımadası’nın enerji güvenliği açısından ciddi sınavlardan geçtiğini göstermektedir. Teknik sistem aksaklıkları, yüksek yenilenebilir nüfuzu, kısıtlı enterkoneksiyon kapasitesi ve siber saldırı senaryoları gibi çok boyutlu faktörler, enerji arz güvenliği ve altyapı sağlamlığını birlikte etkilemektedir. Kesinti analizleri, enerji güvenliğinin yalnızca arz sürekliliği ile sınırlı kalmayıp şebeke dayanıklılığı, çeşitlendirilmiş enerji kaynakları ve siber koruma önlemlerini kapsadığına işaret etmektedir. İleride benzer olayların önlenmesi için entegre çözüm olarak şebeke güçlendirmesi, dağıtık enerji kaynakları yönetimi ve siber güvenlik stratejilerinin hızla hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Kaynakça:
Aydın, H.; Barışkan, M. A. ve Çetinkaya, A. (2021). Siber Güvenlik Kapsamında Enerji Sistemleri Güvenliğinin Değerlendirilmesi. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 10(1), 151-174. https://doi.org/10.28956/gbd.941801
BBC. (2025). İspanya ve Portekiz tarihi elektrik kesintisinin nedenini bulmaya çalışıyor. (28 Nisan 2025). https://www.bbc.com/turkce/articles/c2lzy7k1djgo (E.T: 12.05.2025).
Çıtak, E. ve Kılınç Pala, P. B. (2016). Yenilenebilir Enerjinin Enerji Güvenliğine Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (25), 79-102.
Entsoe. (2025). ENTSO-E expert panel initiates the investigation into the causes of Iberian blackout. Entsoe Electrifying Europe (9 Mayıs 2025). https://www.entsoe.eu/news/2025/05/09/entso-e-expert-panel-initiates-the-investigation-into-the-causes-of-iberian-blackout/ (E.T: 12.05.2025).
Rannard, G. ve Halil, H. (2025). ¿Qué pudo haber causado el masivo apagón eléctrico en España y Portugal?. BBC News (29 Nisan 2025). https://www.bbc.com/mundo/articles/cjr7vdjegp7o (E.T: 12.05.2025).
Temizer, M. (2025). Avrupa’da yaşanan elektrik kesintileri ülkeler arası bağlantıların dayanıklılığını gündeme getirdi. Anadolu Ajansı (29 Nisan 2025). https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/avrupada-yasanan-elektrik-kesintileri-ulkeler-arasi-baglantilarin-dayanikliligini-gundeme-getirdi/3551751 (E.T: 12.05.2025).
